THAM LUẬN : THỬ SO SÁNH TÌNH YÊU VÀ TÔN GIÁO TRONG HAI CUỐN SÁCH " TẮT LỬA LÒNG "CỦA NGUYỄN CÔNG HOAN VÀ " HỒN BƯỚM MƠ TIÊN " CỦA KHÁI HƯNG

THAM LUẬN



THỬ SO SÁNH TÌNH YÊU VÀ TÔN GIÁO TRONG HAI CUỐN SÁCH 

" TẮT LỬA LÒNG "

CỦA NGUYỄN CÔNG HOAN VÀ " HỒN BƯỜM MƠ TIÊN " CỦA  KHÁI HƯNG

HUY THANH

I - NỘI DUNG HAI CUỐN SÁCH :

A- LƯỢC TÓM CHI TIẾT NỘI DUNG CUỐN TIỂU THUYẾT : "TẮT LỬA LÒNG " CUẢ  NGUYỄN CÔNG HOAN

Vì cuốn Tiểu Thuyết quá dài,,lại quá nhiều tình tiết nên tôi xin phép không đăng hết nguyên văn, mà chỉ lược khảo cốt truyện, đồng thời trích dẫn chứng nhiững điều cảm nghĩ từng đọan văn ngắn, để quý dộc giả tiện việc theo dỏi .
Điệp là một thanh niên học thức, anh vừa thi hỏng bằng Cao Đẳng Tiểu Học ( Thành Chung tiếng Pháp gọi là Diplome ) , Điệp là con của ông bà Cử
Trước đây khi ông Cử còn sống, ông đã cùng người bạn thân là ông Tú hứa hẹn làm suôi gia sau nầy . Họ hẹn nhau khi Điệp công thành danh toại thành nghề thầy giáo như ước muốn thì sẽ lấy cô Lan con ông Tú làm vợ .
Sau khi ông Cữ mất, gia đình Điệp sa sút dần , bà Cử phái đi bán đầu chợ sớm hôm.,gia đình Điệp vướng vào cảnh nghèo khó . Ông Tú thấy hoàn cảnh nhà bà Cử như vậy nên hết sức giúp đở ,nhất là ông thường giúp tiền bạc cho Điệp đi ăn học một cách rất khéo léo, tế nhị mà anh không hay biết . Riêng Lan ,con ông Tú , được sự giáo huấn của cha nên sống rất có đạo đức.,nết na , hiền lành , chân thật . Cô không vì hoàn cảnh nghèo khó của Điệp mà phụ lòng nhân nghĩa mà trái lại cô càng thêm yêu quý , tìm cách giúp đỡ vị hôn phu của mình hơn , Hai người vẫn lén gặp nhau tâm sự ,"tình trong như đã mặt ngoài còn e" ,nhưng hai bên vẫn giữ trong vòng lễ giáo . Biết Điệp vừa thi hõng , ông Tú cũng buồn nhưng ông cũng an ủi và khuyến khích Điệp rán học lại , thi khoá sau . Riêng Lan ,việc Điệp thi đậu hay khõng cũng không liên quan gì đến tình yêu của hai người. Nhưng riêng Điệp anh rất mặc cảm vì chuyện thi hỏng ,anh cho đó là mình đã phụ bạc lòng tốt của ông Tú và tình yêu của Lan nên gởi bức thư cho cô bày tõ tấm lòng và xin từ hôn. Lan không trả lời thư nên Điệp phải tìm cách gặp riêng cô để nói chuyện dứt khóat .Lúc đó Lan mới nói rỏ lòng mình khiến Điệp rất cảm đông an tâm quyết chí học hành Thi lại ở Khoá sau .
Khoá Thi sau Điệp suýt hỏng vì gặp vị Giám Khảo quá khó nếu không nhờ có ông quan Phủ ,một bạn thân của vị Giám Khảo nói giúp nên Điệp mới thi đậu . Quan Phủ là một người sống không đạo đức nhưng rất giả nhân giả nghĩa , ông giúp Điệp là để che đậy một âm mưu lợi dụng Điệp sau nầy . Ông khuyên Điệp đừng thi vào ngành Sư Phạm theo đuổi nghề dạy học mà ông sẽ giúp Điệp vào ngành lục sự ( thư ký Toà ) để có cơ hội thăng quan tiến chức bởi vì ông sắp được thăng chức Chánh Án trong ngành Toà Án ,sẽ có nhiều cơ hội giúp cho Điệp mau thăng quan tiến chức ..Vì còn non nớt mới ra đời nên Điệp sa vào bẩy của ông Phủ nên răm rắp nghe lời ông .
 Một hôm, ông mời Điệp cùng "ăn tiệc mừng " ngày Điệp vào làm ngành Toà Án tại Phủ của ông, Đêm đó ,ông ép cho Điệp uống say rượu rồi cho người khiêng Điệp vào phòng ngũ của cô Thuý Liểu ,con gái ông ,một cô gái nhà quan đỏng đảnh, khinh người, đang có chửa hoang với một tên lính trong phủ tên là Cách tức Tư Kềnh. . Điệp đã mắc bẩy của ông Phủ , vì do say quá nên anh không biết gì , anh nghĩ rằng mình đã phá hoại trinh tiết của Liễu mà không biết Liễu đã có thai trước đó, Mặt khác, anh còn bị ông Phủ hăm dọa nên đành phụ bạc tình của Lan để lấy Thúy Liểu Sau khi cưới nhau , Điệp mới vở lẻ là Thúy Liễu đã có thai hoang , cảnh gia đình Điệp không có Hạnh Phúc vì sự khinh khi ,hà hiếp của gia đình ông Phủ và cả Thuý Liễu nửa ..Anh hối hận xin ly dị Thuý Liểu và hy vọng sẽ trở về với Lan nối lại duyên tình.
 Riêng Lan vì quá buồn rầu cuộc tình tan vở nên bỏ nhà xuống tóci vào chùa Phương Thành tu sau khi đả đào hố chôn một xác con bướm ( Điệp ) và cánh hoa lan ( Lan ) ý nói cô đã chôn chặt mối duyên tình năm xưa quyết một lòng theo Phật . . Điệp đã đến chùa Phương Thanh thăm Lan nhưng Lan thấy Điệp thì né tránh, không ra, mặc dù cô rất đau lòng .Sợ Điềp giựt dây chuông làm náo loạn cửa Thiền nên Lan dùng kéo cắt đứt dây chuông. Điệp buồn rầu trở lại nhà , anh quyết tâm tìm quên nổi buồn bằng cách tiếp tục theo đuổi việc đèn sách. Nhờ sự giúp đở của ông Tú cha của Lan , Điệp sang Pháp du học và trở thành Bác Sĩ , anh trở về nước mở một nhà thương riêng.
Sau đó vài năm ,một hôm, có cậu bé đến tìm Điệp vi muốn truy tầm nguồn gốc cha của mình ,câu bé tên la Vũ , chính là đứa con hoang của Thuý Liễu với tên lính Cách tức Tư Kềnh mà cậu bé nghĩ rằng Điệp là cha của mình .Nguyên nhân là sau khi sinh đứa bé ,Thuý Liễu đã lấy họ Vũ của Điệp để đặt tên cho con nên mới có sự hiểu lầm của cậu bé . Điệp đã lấy những giấy tờ chứng minh là mình không phải là ba ruột của Vũ . Sau cùng thi Vũ cũng tìm ra được cha ruột của mình là Tư Kềnh, một tên lính của ông quan Phũ ngày trước . Điệp đã gởi thư cho Lan tại Chùa để nói mình đã ly dị Thuý Liểu và muốn gặp lại Lan, nhưng cô tưỡng rằng Điệp còn ở với Thúy Liễu nên không đọc thư .
 Sau đó Lan vì quá buồn rầu thân phận, tình duyên trắc trở nên mang bệnh nặng . Điệp được tin của Xuân, em gái Lan báo nên lập tức cùng Xuân đến Chuà chở Lan vào bệnh viện của mình . Bệnh Lan đã quá nặng nên ,Điệp phải nhờ nhiều bác sỉ bạn bè khác tiếp tay nhưng cũng không khỏi , Điệp cũng viện trợ ngành Đông Y chửa trị nhưng tất cả cũng đều bó tay Mặc dù đã tìm hết cách cứu chữa, nhưng Lan cũng không thuyên giảm, sau đó thì Lan qua đời để lại cho Điệp một mối hận lòng khôn nguôi .

B- NỘI DUNG TÓM LƯỢC CHI TIẾT CUỐN " HỒN BƯỚM MƠ TIÊN " CỦA KHÁI HƯNG :

Ngọc là một kỹ sư Canh nông học từ Pháp về, anh là cháu gọi sư cụ trụ trì Chùa Long Giáng bằng Bác . Anh có hẹn với sư cụ là khi về nước sẽ đến chùa thăm ông . Đến ngày hẹn, Ngọc vưà đến thì sư cụ đã sai chú tiểu Lan đón tiếp hướng dẫn về Chùa . Vốn tánh tình cởi mở , vui vẻ, phóng khoáng thêm chút lãng mạn từ khi học bên Tây nên Ngọc nhanh chóng làm chú tiểu Lan từ ngại ngùng e dè người khách lạ đã trở nên thân mật lúc nào không hay Qua cách nói chuyện, dáng vóc , cử chỉ của Lan , ngay từ đầu Ngọc đã nghi cô là con gái giả trai đi tu , Ngọc nhất quyết trong thời gian ở lại Chùa sẽ khám phá điều bí ẩn nầy .
Thời gian ở Chùa, do sư cụ bố trí chú tiểu Lan chăm sóc việc tiếp khách nên Ngọc có nhiều cơ hội tâm sự với chú tiểu Lan về cuộc đời , đạo lý và tìm hiểu về đời tư chú tiểu nầy . Anh tìm cách nói xa, nói gần để dò hỏi ý tứ chú tiễu nhưng Lan đã né tránh Về phần chú tiểu Lan , chú cũng nghĩ rằng Ngọc đã nghi mình là gái giả trai nên hết sức né tránh những câu trả lời về tình yêu .
Một đêm, Ngọc thấy chú tiểu Lan rón rén đi cầu nguyện một mình, Ngọc lén theo sau để xem coi chú cầu nguyện gì , Ngọc chỉ nghe tiếng cầu nguyện của chú tiểu Lan : " ..Phù hộ cho đệ tử ...đủ nghị lực xa chốn trầm luân. Đệ tử đã dốc lòng tin mộ đạo, không ngờ hôm nay mới biết lòng trần tục vẫn còn chưa rủ sạch ,nhưng đệt tử xin thề.. ." , Ngọc còn nghe rỏ trong lời cầu nguyện của chú tiểu Lan có nói đến tên mình và cái tên Thi nào đó . Ngọc suy đoán là tên thật của chú tiểu Lan chính là Thi .Từ đó ,Ngọc rắp tâm theo dỏi để tìm ra sự thật .
Một hôm sư cụ sai Ngọc và chú tiểu Lan sang Chuà Long Vân làng bên để trả quả ngày lễ, dọc đường hai người phải nhảy qua một cái mương, chú tiểu Lan phải nhờ Ngọc kéo nên ngã vào lòng Ngoc , cái đụng chạm ấy làm cho Ngọc có cái cảm giác rất khó tả như ôm người con gái
.Đến chùa Long Vân , họ sắp xếp Ngọc và chú tiểu Lan cùng ngũ một phòng . Chú tiểu Lan nhường cho Ngọc ngũ giường còn mình thì ngũ đất càng làm Ngọc nghi hoặc hơn . Trời tối dần ,chú tiểu Lan đi với Ngọc về phòng ngũ , liếc thấy khuôn mặt Ngọc có vẻ khó hiểu nên hoảng hốt bỏ chay , Ngoc rượt theo nắm áo chú tiểu Lan lai thì cúc áo tuột ra . Ngọc phát hiện một cái yếm nâu sòng trên ngực chú tiểu Lan . Nhưng Ngọc gã vờ không thấy .
Nửa đêm Ngọc thức dậy thì thấy chú tiểu Lan đi đâu mất . Anh rón rén đi ra thi thấy chú tiểu Lan đang cắp tay nãi chạy trồn , Ngọc rượt theo gọi to ,chú tiểu Lan thấy Ngọc rượt theo thì sợ quá té sấp bên gốc cây thông . Lúc đó chú tiểu Lan mới thú thật với Ngọc mình là gái .Lan tâm sự vì gia đình cô ép gã cô cho người không yêu nên cô trốn nhà giả trai lên Chùa Long Giáng xin đi tu, ngay cả sư cụ và những đồng môn cũng không biết cô là con gái .Cô yêu cầu Ngọc giữ kín chuyện nầy ,Ngọc hứa là anh sẽ giấu kín không nói với ai để Lan yên tâm tu hành
Ngọc thấy nếu mình ở lại chùa lâu ,tình yêu Lan càng ngày càng sâu đậm khó mà giữ lời hứa nên trở về nhà ở Hà Nội mà không cho Lan biết .Khi trở về Hà Nội ,Ngọc cảm thấy không thể xa cô nên quay trở lại Chùa Long Giáng để thăm Lan. Hai người gặp lại nhau , họ chấp nhận tình yêu của họ giử trong ý nghĩa thanh cao, trong sạch , nói cách khác ,cái mà họ yêu nhau chính là tâm hồn để Lan trọn vẹn lời hứa là trọn đời quy y cửa Phật .

II - SO SÁNH HAI CUỐN SÁCH "TẮT LỬA LÒNG " VÀ " HỒN BƯỚM MƠ TIÊN "
Hai cuốn sách nầy đều viết theo chủ đề Tình Yêu lãng man và dang dở , tình yêu của họ được lồng vào khung cảnh đạo lý là cả hai nhân vật chính đều lấy cảnh tu hành cửa Phật làm nơi giải thoát cho những đau khổ của ái tình .Ta thử xem hai cuốn sách nầy có những điểm giống nhau, khác nhau như thế nào

A- NHỮNG ĐIÊM GIỐNG NHAU :

A.1 - HÌNH THỨC :

- Cả hai đều sử dụng lối viết văn xuôi, tả cảnh , tả tình, tả chân xen lẩn phân tích tâm lý nhân vật

A.2 - NỘI DUNG :

1-- Cả hai đều lấy sự dang dở của tình yêu làm chủ đề chính : Ngọc và Lan trong " Hồn Bướm Mơ Tiên " , Lan và Điệp trong " Tắt lửa Lòng "
2-Nhân vật Nam chính trong cốt truyện đều là người trí thức : Ngọc là kỷ sư canh nông học từ Pháp về trong " Hồn Bướm Mơ Tiên " còn Điệp là lục sự
Toá Án sau đó là bác sĩ y khoa học từ Pháp về trong " Tắt Lửa Lòng "

B- NHỮNG ĐIỂM KHÁC NHAU :

B 1 - HÌNH THỨC :

1- Văn phong " Hồn Bướm Mơ Tiên " viết theo lối truyện dài , cốt truyện đơn giản , chủ yếu là dùng lối văn tả cảnh phối hợp vời mô tả tâm lý nhân vật, còn " Tắt Lửa Lòng " viết theo lối văn tiểu thuyết , chủ yếu là đối thoại và tả chân , ít tả cảnh và không đi sâu vào phân tích tâm lý nhân vật .

2- " Hồn bướm mơ tiên " ít nhân vật ( Ngọc, Lan, Sư Cụ ,chú Mộc , bà Hộ ) không có nhân vật phản diện, còn " Tắt lửa lòng " nhiều nhân vật chính diện ( Điệp , Lan, Ông Tú , Bà Cử , Xuân , Vũ , vú Áp , bà Hộ ) cũng như phản diện ( Thuý Liễu , ông Phủ , Tư Kềnh ).

3- " Hồn bướm mơ tiên "cách bố cục khép chặc kết nối các phân đọan gắn bó logic ,còn " Tắt lửa Lòng " cách bố cục chia nhiều phân đọan, cách khoảng nhau, rời rạc

4-" Hồn bướn mơ tiên " cốt truyện đơn giản , viết ngắn, còn " Tắt Lửa Lòng " cốt truyện dài , nhiều tình tiết éo le , viết dài

B 2- NỘI DUNG

1" Hồn bướm mơ tiên " lấy bối cảnh là nhân vật chính đã đi tu trước, ( chú tiểu Lan ) rồi tình yêu tục luỵ đến sau còn " Tắt lữa Lòng " thì tình yêu tục luỵ đến trước rồi nhân vật mới đi tu sau ( Cô Lan )

2" Hồn bướm mơ tiên " nhân vật chính đi tu là gái giả trai ( chú tiểu Lan ) , còn " Tắt Lửa Lòng " nhân vật chính đi tu là gái ( cô Lan )

3" Kết thúc " Hồn bướm mơ tiên " là một kết thúc đa nguyên , nghỉa là một đoạn kết thúc đa chiều, có nhiều cách để người đọc suy diển theo sự xúc đông của mình ,cảm nhận của tác phẩm đối với nhân vật , còn " Tắt Lửa Lòng ". kết thúc đơn nguyên , nghĩa là một kết thúc dứt khoát , để mọi người đọc đều có cùng một cảm xúc như nhau

4" Hồn bướm mơ tiên " lấy đạo là sự cứu rổi , để hướng thượng tình yêu từ cái tiểu ngã trần tục sang cái đại ngã thoát tục, siêu nhiên , còn " Tắt lửa lòng " lấy đạo như là cách giải thoát , nơi trốn tránh những nổi khổ đau của trần tục ,nơi tạm lánh để qua những khổ ải trần gian, lấy cái đại ngã để cứu lấy cái tiểu ngã ..

5-Cách kết thúc của " Hồn Bướm Mơ Tiên " không gây cảm động, xúc cảm cho người đọc còn " Tắt lửa lòng " gây xúc đông đến rơi nước mắt, chính vì vậy nên vở tuồng cải lương " Chuyên Tình Lan và Điệp " của soạn giả Trần Hữu Trang đã rất nổi tiếng cho đến bây giờ . Một tác phẩm nhạc " Chuyện Tình Lan và Điệp " của Mạc phong Linh cũng rất phổ biến từ thập niên 1960. được nhiều người biết đến .

III NHỮNG ĐOẠN TRÍCH DẪN TIÊU BIỂU TRONG HAI TÁC PHẨM :

A- TRICH DẪN TRONG " HỒN BƯỚM MƠ TIÊN " :
Như tôi đả trình bày trong phần trên , " Hồn Bướm Mơ Tiên " dùng lối văn phong tả cảnh , tả tình , phân tích tâm lý nhân vật . Ta thử lược trích vài đoạn hay để thấy cái tài văn phong của Khái Hưng trong lĩnh vực nầy .

A.1 : " Phía Tây, sau dãy đồi cỏ biếc, sắc trời đỏ ửng lấp loáng qua các khe đám lá xanh đen. Mái chùa rêu pong đã lẫn cùng mầu đất , cùng cây, cùng cỏ.. Khoảnh khắc mấy bức tường và mấy cái cột gạch quét vôi chỉ còn lờ mờ in hình trong cảnh nhuộm đồng một mầu tím thẩm. Trong làn không khí yên tỉnh tiếng chuông thong thả ngân nga như đem mùi thiến làm, tăng vẻ đẹp cảnh thiên nhiên . Lá cây rung động, ngọn khói thướt tha , bông luá sột soạt như cảm tiếng gọi muốn theo về nơi hư không tịch mịch " ( Đoạn tả cảnh chuà Long Giáng )

A.2 : " Về phía đông mấy trái đồi phản chiếu ánh nắng chiều tà nhuộm một sắc da cam . Nền trời xanh nhạt lơ thơ mấy áng mây hồng . In trên cánh đồng luá chín mầu vàng thẩm con cò trắng thong thả bay về phí tây , đôi cánh lờ đờ cất lên đập xuống loang loáng ánh mặt trời . Bên cái quán gạch củ , ẩn nấp dưới đám mây đen trên con đường hẻm, vài ba đứa mục đồng cưởi trâu hát nghêu ngao trở về trong xóm . ( Đoan tả cảnh Ngọc đang vẻ tranh cho chú tiêu Lan coi )

A.3   " Nói xong Ngọc quay đi, Lan ngồi phịch xuống bưng mặt khóc .Ngọc rón rén trở lại yên lặng đứng ngắm Lan .Mặt trồi đã lặn sau dảy đồi Tây. Vạn vật nhuốm mầu ảm đạm.. Lá rụng .
Lan mở choàng mắt, ngơ ngác nhìn. Rồi mỉm cười :
-Ông vẫn chưa về ?
- Lan coi, Lan đuổi Ngọc về mà Lan vẫn mừng khi Ngọc còn ở lại. Trí Lan đi một đường mà tâm Lan đi một lối . Ngọc thương Lan,muốn hy sinh vì Lan .
Lan đăm đăm nhìn phía chùa se sẻ nói :
-Quên, phải quên
-Nhưng nào quên được .Ngọc chẳng dám mơ màng nọ kia ,chỉ ao ước thỉnh thoảng được lên Chùa nhìn thấy mặt Lan là đủ rồi .Vậy Lan cứ ở đây mà tu hành, rồi ngày Ngọc được nghĩ lại cho phép Ngọc phóng xe đạp lên Chùa thăm Lan
Lan mĩm cười :
-Nếu được mãi như thế
- Tôi xin thế với Lan là tôi giữ được mãi như thế, tôi thề với Lan rằng suốt một đời tôi sẽ chân thành thờ trong tâm cái linh hồn dịu dàng của Lan. Nghĩa là suốt đời tôi , tôi không lấy ai , chỉ sống trong cái thế giới mộng ảo cuả ái tình lý tưỡng, bất vong bất diệt.
Lan đưa vạt áo lau nước mắt :
-Tôi hiểu lầm ông rồi. Tôi xin ông lại nhà kẻo trời sắp tối
Ngọc từ giã Lan dắt xe đap xuống đồi
Bây giờ sắc trời dìu dịu , vạn vật như theo tiếng chuông chiều thong thả rơi vào quãng êm đếm tịch mịch .Lan đứng chấp tay tụng niệm, mắt lờ đò nhìn xuống con đường đất quanh co lượn khúc dưới chân đồi
Gío chiều hiu hiu
Lá rụng  ( Đoạn cuối )

B- TRÍCH DẨN TRONG " TẮT LỬA LÒNG

B.1-" Bệnh Lan mỗi lúc một trầm trọng đến nổi Điệp không những không có hy vọng chửa khỏi mà cũng không mong hằng ngày nửa, được giờ nào hay giờ ấy mà thôi .Điệp hết sức chửa cho Lan tỉnh trong một lúc để được nói chuyện trước khi vĩnh quyết ,nhưng khó quá, lúc nào Lan cũng li bì, mà ba bốn bận ngất đi . Bỗng nhiên Lan thở mạnh một cái , rồi hai con mắt mở to có vẻ có tinh thần . Điệp mừng quá nhưng là cái mừng trong sự tuyệt vọng, vì biết rằng đó là phút cuối cùng của đời Lan. Lan giương mắt nhìn Điệp và Xuân..Điệp ghé đầu lại gần gọi :
 - Cô Lan
Xuân rơm rớm nước mắt :
 - Chị ơi
 Điêp hỏi :
 -Cô Lan, cô có biết tôi là ai không ?
 Lan lim dim hai mắt gật đầu Điệp bảo :
-Cô thử nói tên xem có đúng không ?
Lan giương đôi mắt chòng chọc nhìn vào mặt Điệp khẻ cất tiếng
- Điệp
Lan ú ớ nói líu lưỡi :
 -Thầy mạnh chứ ?
 - Thầy mất sáu năm nay rồi chị không biết à ?
Lan gật, rồi cố dùng hết sức hỏi Điệp bằng giọng khàn khàn khó nghe :
 -Mấy con ?
Điệp trố mắt ngạc nhiên hỏi :
-Cô tỉnh hay mê cô Lan ?
-Tỉnh
- Thế cô có nhận được ba cái thư tôi gởi vào Chùa không ?
Lan gật đầu
- Sao cô lại hỏi thế ?
- Lan lắc đầu đáp :
 - Tôi không đọc
 Một hồi trồng ngực làm cho Điệp bồi hồi . Điệp nhăn nhó hỏi dồn :
-Sao lại không đoc ?
Lan lắc, lã ngẹo đầu thở dài :
-Thế cô có biết tôi bỏ Thúy Liễu ngay sau mấy tháng sau khi cười không ?
 Lan lắc đầu, Xuân nhìn Điệp nói :
 -Hay la chị vẫn tưỡng Thuý Liểu vẩn ở với anh mà không muốn đứng giữa làm rối cuộc hoà hơp của gia đình anh nên mới thế ?
 Lan gật đầu . Điệp nói :
-Tôi không lấy ai cả, ngày đó tôi bị bắt buộc cưới Thúy Liễu chứ không nhận Thúy Liểu là vợ .
 Langật đầu
- Ngày tôi bỏ Thúy Liễu tôi có đến Chuà định thăm cô, nhưng không vào vì tôi quyết lập thân trước, rồi mới nghĩ đến cuộc nhân duyên sau.
 Một nụ cười héo hắt nở trên cặp môi khô đét của Lan
- Sao cô lại đày đọa thân cô quá thế . Cô làm gì nên tội để thiệt một đời ?
Lan nhăn mặt, lắc đầu cố nói :
-Tôi tưởng ....
 Rồi rú lên mà ho , ho xong hai mắt đờ ra , lim dim thở Điệp hỏi :
 -Thế ba cái thư tôi gởi giờ ở đâu ? Lan lim dim mắt :
-Hòm ( rương )
 Điệp vò đầu bức tai :
 -Khổ quá, tôi thương cô quá
Điệp nức nở lên mấy tiếng , Xuân cũng thổn thức, Quanh mắt Lan bấy giờ cũng lóng lánh một quầng lệ ..Rồi Lan rên, ú ớ như gọi, nhưng không còn ra tiếng gì nửa. Đứng trước cái phút cuối cùng của Lan , Điệp cảm động quá không thể khóc được, cố giương mắt nhìn Lan để được in sâu trong óc người đã hy sinh một đời cho mình được sung sướng . Rồi giật mạnh một cái , hai bàn tay lạnh như đồng, Lan chòang tay ra chặt lấy cổ tay Điệp và Xuân ,thì một tiếng nấc ,ngực Lan không thoi thóp nửa, hai mắt lờ đờ trắng phết vẩn cố mở nguyên để nhìn vào phía Điệp đứng .( Đoạn  cuối )

 B.2-"Tiếng kêu nổi lên theo gió đưa đi nhưng giọng rền rĩ sầu thảm , khói hương phảng phất bay lên. đám ma thong thả theo lối rẻ vào làng Văn Ngoại, rồi đi qua rặng tre bên bờ sông, người đưa mỗi lúc một đông ..... Trời đã về chiều đã tăng cái vẻ sầu thãm , trời về chiều lại bày thêm cảnh đám ma có giọng khóc nỉ non ai oán. Tạo hoá như khéo vẽ lên bức tranh đoạn trường . Trồng vẫn thúc, kèn vẫn rên . Hồn và xác Lan trong chiếc nhà táng nghênh ngang theo sau tiếng bát âm ẻo lả, lượn vùng quanh lũy, qua mấy thửa ruộng trồng mã đề thì hạ xuống , cạnh cái gò chính Điệp và Lan đã ngồi nói chuyện hôm mười sáu tháng năm khoãng mười lăm năm trước. Trời thấp dần .Núi non xa dần. Cảnh vật xung quanh đã nhuộm một mầu sẫm buồn rười rượi như sắp chết. Bức màn sương, trên rũ xuống. xa đưa lại cũng dần dà trùm khuất mọi nơi rải rác vè u ám thê lương vào buổi chiều hôm hiu hắt .Rồi sau, cây lẫn với núi , núi lẫn với trời, ánh sáng lờ mờ chỉ còn thu lại có một khỏang xung quanh gò đất nhô lên giữa cánh đồng không mông quanh " "Chim lạc đàn bay về tổ đã hết , người đưa đám ma đi về nhà đã thưa . Thấy sự vắng vẻ mỗi lúc một buồn tênh như cảnh chợ buổi chiều hôm thưa lác đác . Điệp xúc động đến cái nổi đời lẻ tẻ kẻ còn người khuất ,tử biệt sinh ly,Rồi đây chàng cũng ít khi về thăm cái gò nầy, mà Lan sẽ một mình chôn chặt khối tình, chờ trăng, đón gió để ôn lại những ngày thơ ngây . Trời thấp dần.xung quanh không có một tiếng động . Núi non cảnh vật đều nhuôm một mầu đen bi đát như để tang .Giữa khoãng vũ trụ cao thâm man mác, trên đỉnh gò còn trơ hai cái bóng người đen đen nhỏ xíu đứng sững gục đầu lặng lẽ trước nấm mồ mới đắp " ( Đoạn cuối ).
.


HUY THANH .